zaterdag 13 juni 2015

Route 14: Aalten Gängekesroute

In de afgelopen jaren heb ik veel routes door het prachtige Achterhoekse landschap gelopen en een aantal hiervan wil ik graag met jullie delen. Ik probeer de komende tijd iedere maand een route hieraan toe te voegen, uiteraard ook geschikt om te wandelen. Opmerkingen of aanvullingen hoor ik graag.

Vandaag de 14e route uit deze serie: Gängekesroute in Aalten. Het patroon van de historische gängeskes is een uniek kenmerk voor Aalten. Van oudsher is Aalten een agrarisch esdorp. Het ligt gedeeltelijk op een zevental glooiingen. Aan de zuidzijde van de heuvels stroomt het beekje De Slinge. Het houden van droge voeten, de geschikte landbouwgronden op de es en de ligging dichtbij helder stromend water, waren goede omstandigheden om er te gaan wonen. Langs een paar uitvalswegen lagen kleine boerderijen met de goorden (tuinen) van de bewoners. De gängeskes waren de verbindingen tussen de uitvalswegen en de tuinen van de bewoners van Aalten. Deze verbindingen waren vaak twee kruiwagens breed. Het oude patroon van deze gängeskes is nog gedeeltelijk aanwezig. Om de gängeskes onder de aandacht te brengen is de Gängeskesroute ontwikkeld. 
Route 14: Kleine paadjes (gängeskes) door het centrum van Aalten
Afstand: 1,7 kilometer
Start: Café restaurant Stegers Markt 2 - 7121 CS Aalten
Gemarkeerd: Nee
Afkortingen: LA Linksaf, RA rechtsaf, RD rechtdoor
Foto's van de route: fotoalbum
GPX bestand van de route
Laatst aangepast: 13 juni 2015
Klik hier voor alle wandel- en hardlooproute's in de omgeving van Aalten

01.Start vanaf de Markt (met de rug naar de kerk) en loop in noordelijke richting over het Frerikspad, het museum laat je aan je rechterhand liggen 
02.Steek de Prinsenstraat schuin over via het gängesken Langs de Gevangenis
*Van 1861 tot 1886 werden de cellen in de voormalige gevangenis gebruikt, nu zijn er in het gebouw drie appartementen
03.Sla onmiddellijk na de gevangenis RA, het Klokkenpad in
*Dit pad, twee kruiwagens breed, met links de moestuinen en rechts de tuinen van de huizen van de Prinsenstraat
04.Op de kruising LA het Magispad in en langs de Oosterkerk
*Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) hoorde 20% van de bevolking van Aalten tot de categorie onderduikers. Uit dankbaarheid voor 'hulp in oorlogstijd', schonken zij een groot gebrandschilderd herdenkingsraam met taferelen aan de bevolking van Aalten, dat in de Oosterkerk is geplaatst
05.Sla bij de Oosterkerkstraat LA, waarna het eerste gängesken LA naar het Klokkengat gaat. 
*Het verhaal gaat dat hier in vroegere tijden de klokken voor de oude Sint Helenakerk aan de Markt werden gegoten
06.Je loopt met de bocht naar rechts mee naar de Veemarkt en houdt hier rechts aan, tot op de hoek van de Prinsenstraat. 
*Aan de andere zijde van de Veemarkt staat op de hoek nog de oude slagerij van Prinsen met een interieur uit 1929. Het plafond bestaat uit glasplaten, de toonbank is van marmer en de vloer is in terrazzo-uitvoering. In de tegelwand van de muur zijn tableaus te zien van een koe en een varken. Opmerkelijk is ook de tweede toegangsdeur naast die van de winkel: café Prinsen met ook een biljart
07.Sla RA en volg de Lichtenvoordsestraatweg tot aan de Kattenpomp 
*Hoewel Aalten hoog ligt en het grondwater diep, gaf de Kattenpomp ook in droge en hete zomers volop koel helder water 
08.Je vervolgt de gängeskestocht onmiddellijk na het karakteristieke witte huis op de hoek tegenover de Kattenpomp. Sla hier na huisnummer 11 LA het Kattenbergpad in
09.Je loopt door tot aan de Varsseveldsestraatweg. Deze straat steek je over, de Hoekstraat in. 
*Bijna aan het eind van deze straat (bij huisnummer 8) staat links de kleine pijpenfabriek van de fabrikanten Vaags en Becking. De pijpen werden gemaakt van buffelhoorn, ingevoerd van overzee. Het Duitse leger was een goede afnemer, want de officieren die 'afzwaaiden". ook wel reservisten genoemd, ontvingen een speciale pijp. De kunstig gemaakte modellen bestonden uit kleine stukjes, gezaagd, gedraaid en gepolijst, die met schroefdraad aan elkaar zaten. Op de pijpenkop stond vaak een jachttafereel. Een metalen dekseltje op de kop hield de vonken binnen boord. In de Aaltense Musea is een afdeling met de producten van de Aaltense hoornindustrie te zien 
10.De gängeskestocht gaat verder door De Hoven over te steken
*De Hoven is de plaats waar de oudste bewoning van Aalten te vinden was. In de bodem van het plein zijn sporen van de zogenaamde hutkommen, resten van vuurplaatsen en spinsteentjes gevonden
11.Vervolgens ga je voorbij de ingang van de supermarkt van Albert Heijn, langs de bibliotheek. Door het gängesken naar de Hogestraat, kom je voor boekhandel 'De Fakkel' uit. 
*Dit winkelpand annex woonhuis uit circa 1880 is in de zogenaamde eclectische stijl opgetrokken. Deze wijze van bouwen kenmerkt zich door de toepassing van diverse stijlen door elkaar. Boven de ramen zijn sierlijke guirlandes aangebracht. De winkelpui met de ronde ramen is van gietijzer gemaakt 
12.Sla RA naast dit gebouw het gängesken, het Armenpad, in. 
*Het pad is genoemd naar een vijftal kleine armenhuisjes. Tussen 1860 en 1939 waren deze bewoond. Zij stonden rechts, tegenover de grote monumentale beuk. De rooms katholieke geloofsgemeenschap zorgde voor ondersteuning in de vorm van brandstof, kleding en voeding
13.Ga aan het einde van het Armenpad LA en steek de schuin de kruising over het Kloosterpad in 
*Links ziet u de Sint Jozefschool. Hier stond vroeger het Sint Elisabeth-klooster. De zusters legden zich sinds 1884 toe op onderwijs en ziekenzorg. In de jaren 60 van de vorige eeuw werd het klooster afgebroken 
14.Aan het eind van het Kloosterpad steek je twee keer het zebrapad bij de Dijkstraat over 
*Rechts ziet u de Slinge. Deze beek is prominent in het dorp aanwezig. Vanaf de brug is in zuidelijke richting het herenhuis 'Beekhuize' te zien. Dit was de zetel van één van de Driessens, een fabrikantenfamilie met een tweetal textielfabrieken in Aalten. De oorsprong van deze industrie lag bij de wevende boeren. De fabrikanten brachten deze huisnijverheid over naar nieuw gebouwde fabrieken. Rokende schoorstenen waren later de getuigen van de komst van de stoommachine naar Aalten. Evenals in Twente is de textielindustrie inmiddels grotendeels uit de Achterhoek verdwenen 
15.Sla direct na de Slingebeek RA, de parkeerplaats van het Lage Blik op
16.Na 100 meter ga je RA en loopt over het zandpad door het zogeheten Vogelbosje, tot aan het Whemerpad. Hier ga je LA
*Aan het eind van het pad staat rechts 'De Beukenhof'. Dit statige herenhuis werd in 1893 gebouwd door de andere tak van de fabrikantenfamilie Driessen, pal naast de fabriek aan de Hofstraat. Het in renaissance stijl gebouwde huis heeft obelisken en het interieur ademt de sfeer van vervlogen ondernemingszin. De gevel en dakpartijen van de oude fabriek herinneren aan het dreunen van de weefgebouwen
17.Aan het einde van dit pad sla je LA de Hofstraat in 
18.Tegenover het gemeentekantoor en de Rabobank sla je RA het gängesken in naar de parkeerplaats
19.Op de parkeerplaats LA en volg je de Peperstraat kort naar links in de richting van de Markt 
*In vroegere tijden was de Peperstraat voor Aalten belangrijk. Er stond een grote herberg of logement, de postkoets stopte er en belangrijke personen hadden daar hun huis: de dokter, de schoolmeester, de bestuurder die vroedvader werd genoemd en niet te vergeten de jeneverstoker
20.Aan het eind van de route ben je weer op de Markt aangekomen. 
*Hier ligt links de oude Sint Helenakerk. Een fraaie pseudo-basiliek, waarvan de eerste fundamenten zeker meer dan 1000 jaar oud zijn. De kerk heeft nog, in de oude protestantse traditie, de banken in een ronding om de preekstoel. Bijzonder zijn de opnieuw tevoorschijn gehaalde muurschilderingen uit de late middeleeuwen. De kerk is genoemd naar de moeder van de Romeinse keizer Constantijn. Het verhaal gaat dat zij in Palestina rond het jaar 325 de restanten van het heilige kruis heeft terug gevonden 

*Bij een kerk hoort ook een café. De scheve gevel van het restaurant Stegers rechts op de Markt bepaalt al honderden jaren het marktbeeld. Hier werd recht gesproken en driftig vergaderd over de toestand van het dorp met zijn levenspaadjes en -gängeskes, maar ook over de komst van allerlei nieuwigheden. Of er werd gewoon een borreltje gedronken, een wijntje geproefd of een lekker hapje gegeten. Dat laatste overigens tot op de dag van vandaag in de diverse restaurants in Aalten. De Markt mankeert het oude centrum

*Aan de overzijde ligt links het gemeentehuis met de zandstenen stoep. De open ruimte van de Markt herinnert duidelijk aan het oude esdorp Aalten. Vanuit het centrum liepen een paar uitvalswegen, waarlangs de kleine boerderijen met de tuinen lagen, onderling verbonden door een netwerk van gängeskes. Deze tocht door een restant van de gängeskes eindigd bij de Aaltense Musea en VVV kantoor aan de overzijde van het markante Marktplein dat, als onderdeel van het oude centrum van Aalten, de status heeft van een beschermd dorpsgezicht

2 opmerkingen: