Uit de oude doos: De indrukwekkende geschiedenis van de marathon

De Grieken wonnen de Slag bij Marathon niet alleen door hun militaire prestaties, maar ook door de uitzonderlijke hardloopprestaties van boodschapper Pheidippides

Jaarlijks wagen miljoenen mensen zich aan de marathon, en ook in Nederland en België wint de 42 kilometer en 195 meter aan populariteit. Maar hoe is de befaamde hardloopwedstrijd ontstaan? Voor het antwoord moeten we terug naar het oude Griekenland.

Het verhaal begint bij Pheidippides, een boodschapper die de haast heilige afstand van de stad Marathon naar Athene rennend aflegde om de overwinning op de Perzen te verkondigen, maar ook om Athene te waarschuwen. Nadat hij aankwam, viel hij door uitputting dood neer. Dat is al indrukwekkend genoeg, maar het verhaal gaat verder.

Een grote Perzische aanval

In 490 v.C. viel het Perzische leger Griekenland binnen met een troepenmacht van minstens 25.000 man en 600 schepen. Het plan was simpel: ga aan land bij Marathon, 42,195 kilometer ten noorden van Athene, versla het kleine leger en ruk vervolgens op naar Athene.

De Atheners waren in de minderheid. Ze wisten slechts een leger van 10.000 man op de been te brengen. De stad Plataeae, een Atheense bondgenoot, stuurde nog eens 1000 soldaten. Toen de Perzen aan land kwamen, marcheerden de Atheners en Plataeaeërs naar Marathon om de weg naar Athene te blokkeren.

De lange weg van Pheidippides naar Sparta en terug

Vlak voordat ze naar Marathon afreisden, probeerden de Atheners ook de hulp van Sparta in te schakelen. De koerier Pheidippides werd op pad gestuurd om de Spartanen om hulp te smeken.

De boodschapper moet behoorlijk atletisch zijn geweest. De kortste route naar Sparta was niet geschikt voor paarden, en dus moest hij zijn weg te voet afleggen. Dat was geen gemakkelijke opgave: de afstand van Athene naar Sparta was 225 kilometer.

Het was van levensbelang dat de Atheners zo spoedig mogelijk op de hoogte waren van het slechte nieuws. Pheidippides moest daarom opnieuw zo snel mogelijk 225 kilometer afleggen. Hij heeft uiteindelijk 450 kilometer in hooguit 10 dagen afgelegd: ongeveer een marathon een per dag. Na aankomst wisten de Atheners en Plataeaeërs dat ze op zichzelf waren aangewezen.

De Slag bij Marathon

De Atheners bedachten dat de kans op succes het grootst was met een snelle aanval. Bij zonsopgang, waarschijnlijk een dag later, vormden ze een falanx: een militaire slagorde uit de Oudheid. Ze stormden op de Perzen af, die zich beduusd terugtrokken.

De Grieken dreven de vijand terug naar hun schepen, waar een tweede gevecht plaatsvond. Er vielen ongeveer 6500 Perzische doden, tegenover ongeveer 200 en 600 aan de zijde van Athene en Plataeae. Het was een indrukwekkende overwinning, maar de Grieken waren zich ervan bewust dat de strijd nog niet gestreden was.

De legendarische marathonafstand door Pheidippides

De Perzen gaven zich echter niet zomaar gewonnen en besloten het ditmaal over zee te proberen. Ze voeren om Kaap Sounion heen, een behoorlijke omweg, om vervolgens naar Athene door te stomen.

Dit zou de legendarische duurloop van 42,195 kilometer door Pheidippides kunnen verklaren. Samen met een deel van de Atheense troepen rende hij terug om de overwinning te verkondigen, maar ook om de Atheners te waarschuwen dat de Perzische vloot onderweg was. Het is mogelijk dat hij bij aankomst stierf door langdurige uitputting of aan verwondingen die hij in de strijd had opgelopen.

Tegen het einde van de middag was de ernst van de situatie duidelijk. De snelste Atheners hadden er 5 tot 6 uur over gedaan en kwamen slechts een uur eerder aan dan de eerste schepen van de Perzische vloot.

De legende van Pheidippides

De Perzen konden hun ogen niet geloven toen ze zagen dat hun Griekse vijand toch had weten te hergroeperen. Ze aarzelden en besloten te wachten op de aankomst van de rest van de vloot. De nacht viel en de rest van het Atheense leger kwam strompelend het Griekse kamp binnen: de Atheners waren met meer dan 9000 man opnieuw klaar om te vechten.

De Perzen waren nog steeds in de meerderheid, maar de mentale tik was groot. In hun ogen waren de Grieken door hun vecht- en hardloopprestaties haast bovenmenselijk. Uiteindelijk dropen ze af, maar een legende was geboren. (bron)