Expert Anton Engels: Hielspoor? What's in a name?

We hebben fysiotherapeut Anton Engels, een van onze experts, gevraagd in te gaan op een van de meest voorkomende blessures bij hardlopen: Hielspoor. Engels bespreekt in onderstaand artikel de symptomen, de mogelijke oorzaken en de verschillende behandelmethodes.

De term “hielspoor” wordt tegenwoordig te pas en onpas gebruikt voor pijnklachten onder de voet. Is de term hielspoor wel correct? Hieronder zal ik informatie geven over de gecompliceerde aandoening die meestal bedoeld wordt wanneer men spreekt: “Ik heb een hielspoor”

Onder de voet lopen een aantal spieren, pezen en ligamenten. Een van deze pezen of peesblad wordt de fascia plantaris genoemd. Deze verbindt de voorvoet met het hielbeen. Bij een “hielspoor” er er meestal een overbelasting van dit peesblad. Dit wordt wel een tendinose of tendopathie genoemd. Het handelt niet om een onsteking maar er treden veranderingen op in de structuur van de pees enof aanhechting. De vezels gaan schots en scheef liggen en zijn niet meer aangepast aan de trekrichting. Deze veranderingen maken de pees minder sterk en veroorzaken de bekende pijn. Wanneer de aandoening lang aanhoudt en de atleet hiermee “doorloopt” leiden de veranderingen tot structurele aanpassing. Het lichaam probeert de pees weer sterker te maken door de aanhechting verlengen middels kalk: Hielspoor.

Vaak zijn de eerste tekenen een scherpe, “kleine” pijn onder de voetzool. “Alsof er een steentje in mijn schoen zit”. Ook een wat pijnlijke, stijve kuit en voet zijn regelmatig gehoorde vroeg klachten. In het beginstadium is er nog wel mee te lopen maar gedurende de tijd ga je je loopstijl aanpassen. Dit kan tot ernstige klachten leiden, zelfs in het dagelijks leven.

Naar de oorzaak van deze aandoening is relatief veel onderzoek gedaan: veranderde stand van de voet (pronatiestand, doorgezakte voeten), verandering in ondergrond (vooral bij sporten waarbij zaal en veld afgewisseld wordt of indooratletiek), te snel opvoeren van trainingsintensiteit, verminderde stabiliteit romp en heup, veranderde stand van romp/heup/knie, verminderde kracht kuit en bilspieren, verkorte kuitspieren.

Kortom het lijkt een complex gebeuren wat betreft oorzaak. Het lijkt, en dat is ook wat ik in mijn eigen praktijk zie, dat het geen lokaal probleem is.

Dit heeft natuurlijk ook consequenties voor de behandeling. Om van een zinvolle behandeling te kunnen spreken is het zoeken van de oorzaak essentieel. In de praktijk zie ik zeer vaak dat de oorzaak ligt in hoger gelegen delen van de zogenaamde bewegingsketen. Menig atleet is geholpen met specifieke stabilisatieoefeningen van de heup en lage rug. Wanneer je intensief navraagt en onderzoekt is er vaak in het recente verleden iets gebeurd wat een bewegingsstoornis heeft opgeroepn. Denk daarbij bijvoorbeeld aan verzwikken van een enkel, iets pijnlijke lage rug, wat liesklachten etcetera.

Wat betekent dit alles voor de praktijk van de atleet? Wat doen wij in onze praktijk?

Als basis gaan we gaan samen, atleet en sportfysiotherapeut, eventueel in samenspraak met trainer op onderzoek naar de oorzaak. Soms wordt er een podoloog, sportarts of orthopeed bij betrokken.

Wij maken hierin standaard een echo om te kijken in hoeverre de peesplaat veranderd is. Afhankelijk van wat we hierin vinden gaan we met een van onderstaande behandelingsmogelijkheden aan de slag:

1. Rust:
Absoluut: dit doen we niet graag maar soms, bij acute klachten onvermijdelijk. Wel altijd alternatieven aanbieden: zwemmen, fietsen etcetera.

Relatief: Wel wandelen of licht joggen. Dit heeft meestal de voorkeur.

2. Strassburger Sock
Deze actieve nachtspalk geeft ’s nachts rek op de peesplaat waardoor de vezels een prikkel krijgen om zich goed te richten.

3. Zooltherapie
Dit doet we zeker niet standaard en maken een keus of we een standaard of individuele zool laten maken. Soms is dit om de voetboog iets te ondersteunen en soms om de pronatie tegen te gaan.

4. Stabiliteits-krachtoefeningen
Afhankelijk van het gevondene in het onderzoek. Zeker ook voor de voetspieren. Excentrische oefeningen (in verlengde positie langzaam aanspannen) alhoewel voor de voet dit vrij lastig is: vanaf tenenstand laten zakken.

5. Mobiliteitsoefeningen
Wederom afhankelijk van het onderzoek zowel actief als passief (manuele therapie: rug, enkel vooral onderste spronggewricht is van belang, heup etcetera.)

In enkele gevallen lijkt het zinvol om middels dwarse rektechnieken de kuit en de voetspieren te ontspannen. Wanneer triggerpoints (lokale spierverhardingen) gevonden worden, zullen deze in de behandeling meegenomen moet worden. DryNeedling (kleine naaldjes in de punten) is een extra tool hiervoor.

Onze ervaring leert dat vooral de specifieke behandeling/training van de bewegingsketen het meest effectief is.

Het grote nadeel bij hielspoor is dat het om een pees handelt; deze genezen al niet zo snel en deze compacte peesplaat al helemaal niet. Vandaar dat er vele behandelmethodes aangeboden worden die niet of nauwelijks bewezen effect hebben. Bij alle passieve handelingen die je thuis doet die pijn opwekken ben ik zeer terughoudend. De hersenen krijgen steeds weer een pijnprikkel en daardoor zou een soort chroniciteit met betrekking tot pijn kunnen ontstaan. Dus masseren met voetrolletjes, flesjes en balletjes wat steeds weer een irritatie geeft zou ik achterwege laten.

De duur van de klachten als gevolg van deze aandoening varieert. Dit is afhankelijk van “hoe snel je erbij bent” (je bent eigenlijk altijd te laat), je leeftijd (hoe ouder, hoe langduriger) en de gevonden oorzaak. Maar met een termijn van 3 maanden moet iedereen rekening mee houden. Ook gevallen tot 1 – 2 jaar zijn niet zelden.

Mijn ervaring is dat deze aandoening heelt met een gevoel van pijn. Volgens mij is de pijn tijdens de revalidatie niet erg mits je de volgende 3 critieria aanhoudt:
1. Je blijft de opgedragen oefeningen coördinatief netjes uitvoeren
2. je hebt een toenemende pijn tijdens je oefening
3. de volgende dag is de pijn weg of heel erg afgenomen.

Samenvattend
Wanneer je het vermoeden hebt dat je een probleem onder je voet hebt, ga zo snel mogelijk naar een vakman die verstand heeft van hardlopen. Het is een complexe materie waarbij de gehele bewegingsketen een rol speelt.

Tekst: Anton Engels

Voor meer info of vragen over hielspoor: Fysiotherapie Zeeland. Anton Engels is geen onbekende in de hardloopwereld. Engels geldt als een van de beste fysiotherapeuten van de wereld. Hij had praktijken in Duitsland en werkte veel voor Global Sports Comminication, het managementbureau van Jos Hermens. Internationale en nationale toppers waren bij hem onder behandeling, onder wie Haile Gebrselassie.(bron)